Pachutuhpa ei pasâhsa kawpa : B. Zahmô, Mawhrei

PACHUTUHPA EI PASÂHSA KAWPA : B. ZAHMÔ, Teacher Gov’t Mt. Kahrie Middle School, Mawhrei

–  KL. Vabeihruasa, Student

B. Zahmo, Teacher

Thaina, sona nata novâhna maniah pie ta, khaina lâthlôh liata meireipeih maniah pakhaipa ta, zohna saikaoh liata a y awpa zy khaina lâthlôh lâta maniah a chhituhpa zy cha PACHUTUHPAZY he ama châ.

Pachutuhpa zydua zana Samaw cha hlâ ei na ta, ei châ naoh ei. Atanoh noh rôna kawpa, târi 5th September, 2021, “Pachutuhpazy Noh (Teachers’ Day)”  he namo châta noh eih hrâhpa nata noh rôna kawpa a châpa vâta he châpawh he Puhpa B. Zahmô nata pachutuhpa  zydua châta ei hlâ.

Atanoh liata pachutuhpa ei pasâhsa kawpa pakha thâtih; a raihriana liata ngâchhihna hro a hnei kaw tyhpa tawhta achu awpa hluhpi eima hneipa ta ei pahno. Ei pasâhsapa thâtih ei roh no heta pasâhsa awpa ta lâthlôh a vaw taopa tuhpa a satuhpa a paw B. Pathe (L) nata a sawzy châta keih a vaw chakâna thâtih chyuta ei vaw zie khoh kawpa hmo sâkha za y ta.

Puhpa B. Zahmô khaihna lâthlôh liata a vaw chhi ta, ei pasâhsapa pachutuhpa phapa châ awpa ta a vaw chhihtha tuhpa a paw, puhpa B. Pathe he achuna kyh liata a pahâh kawpa za châ ta, a sawzy achuna kyh vâta O phapa zy chhao hnôhchhypa ta sahroh nata sahphâ zy zuapa ta a sawzy châ amâ chuna châta a vaw hmâh khai ha tyhpa a châ.

A sawchapawpa puhpa B.Zahmô ta B.A. a vaw patlô (pass) no ta khitlâh sawzy châta seitôhpa thiepa ta, kyhchhina chhao a vaw pachhuanohpa a châ. Thotlâh paw A, Aw, Y, B, Ch, chhao hmahta a thaileipa châ hrasala a saw nata samohpazy châ amâ chu lei awpa he a kholei chaipa nata a chi chaipa hmo sâkha a châ.

Hlâno via kha cha chapaw zy he cha nô nata paw zy mohôh awpa, khihsa tôtu zy paryh ta maophaona a cha ba awpa ama châ pa vâta nôpaw hluhpi khata Chapaw he ama za  pachâ peimawh via tyhpa a châ. Chanô zy cha Krizyhpa eima châna hawhta Hlabu nata Biehrai ama rei thai khiahta â daih ta thlâh hapa pachâna buahpa a hneipa kha ama za châ tyh. Chavâta, puhpa B. Pathe sawnahzy hry liata chanô nah he achuna sâhpa chaka leipa ta pyhrawna (Matric) rakhapa taihta âmâ chu hôlô.

Chapaw nah zy deikua heih zy hawhta achuna sâhpa chaka vei hra ei sala, sawhkhâ sei châpa ta nietluana ama hnei hôlô hra. A sawchapawpazy hry liata puhpa B. Zahmô he Mawhrei saw tawhta B.A. a patlô tuachaipa châ ta, a nawhtapa puhpa B. Laihaw chhao a hmiatua viapa hry liata â hlao heih hra. Uhthei viapa lâ liata puhpa B. Heichai he District Council ry liata nietluana vaw hnei ta, puhpa B. Zami chhao Mizoram Police liata â ngia heih hra. Chhôhkha nata achuna pasâhsapa achâpa vâta B. Phillip, s/o B. Kete (L) (a uhta saw) he Mawhrei khih tawhta Py hrawna (Class 10)  a pass tua chaipa châ ta, Vao thaopa nata alyna kyhchhi a taopa hra.

Ei pasâhsana chhâpa kyh reih awpa a châ no ta sapa lâta azaona eima hneipa vâ he ta kâchhiena deikua ei za hnei paru kaw. Anodeikua, a pachupa (student) ei châna nata chyhsa eima hnatlâno ta eima pachâna, khona, pasâhsana lyubie eima reipa he a sôh via pachaipa hawhta ei pahnopa vâta nata pachuna kyh liata reithai tlâ a châ kawpa ta ei pahnopa vâta kâchhie leipa ta ei vaw roh.

Achuna â vaw thao tyuna su :

Pachutuhpa, puhpa B.Zahmô he Chakhei khih liata achuna vaw pathao pata Middle School zy a vaw patlô khai tawhta High School he Siaha su liata a vaw chupa a châ. Siaha liata châ â chu no ta a uhta  puhpa B. Heichai zy hnohta y ta. Kha daihti no zy kha cha Siaha khihpipa liata chhao thoti pata beichho tichho tao tyhpa za châ chy ei ta. Siaha Chavah liata tho zy za phaoh tyh ei ta,  ti chhao bâti nahta âmâ pu tyh na daihti kha a za châ. Kha hawpa daihti lia kha cha atahmâ hawhta daihti ruapa za hnei hlu leipa ei ta, hmoto a rairu lichi a châ. Cha hawpa daihti a châ no chhao ta puhpa B. Zahmô cha ti thaina su nata thophaona su lia zy ta châ reina daihti a za hmâh via chai tyh.

Vâchhiepa puhpa Dr. K. Rakhu (L) nata a viasa lôkhy kawpa châ ei ta. Puhpa Dr. Rakhu (L) khata kô 2016 pa, Aizawl Mara House – Liason Officer O (quarters) liata eima y khoh no ta puhpa B. Zahmô (Pahmô) nahta âmâ pakyh zie zy, a tlaichhai zie nata a hrozie a pha (sweet) zie zy thata ei na chho. High Siku ama kiah no ta châ parikhei ta, class room liata â pielyu zie zy chhao thata a reih hra.

Mawhrei khih tawhta B.A. hmiatuachaipa a châ :

A paw puhpa B. Pathe ta O ry liata phusa a vaw pabupa a phaopa ta, Meghalaya khihpi Shillong pangai pata sie ta, kô 1999? rachhôhpa liana kha ta Shillong tawhta B.A. a phah kawpa ta a vaw patlô. Ano he Mawhrei satlia zy hry tawhta B.A. hmiatuachaipa eima vaw hneipa a châ. B.A. a patlô tawhta Siku thokha liata hria awpa ta hruana zy vaw dao hôlô ta.

Ahlaona châ ta he suzy liata avaw hria tua.

1. Kô 1993 New Colony High School, Siaha

2. Kô 1994, MR in Treasury Office Siaha

3. Kô 1995, Govt Siaha High School (Old Siaha)

4.Kô-1996-1997 pa ta, Govt. High School, Saiha

5. Kô 1998 Acting Principal, College Vaih  English Medium School lia  hleikhô ta, Siaha khichhôh liata nata thotlâh khih lia zy ta a vaw hria laih ly mâ.

Kô vaw sie lymâ ta, kô 1990 April liana khata MADC ry liata Middle pachutuhpa châ awpa ta a ngia ta. He tawhta Govt. Siata M/S, Govt. Phura M/S, nata khih hropa lia zy ta a vaw hria laih ly mâ.

Chheihlu khih liata pachutuhpa raih a hria :

Kô 2001-2006 liana khata Govt. Chheihlu Middle School liata vaw hria lymâ hei ta, Chheihlu khihsawzy ta vaw deichhy thai kaw ei ta, a nohâh ama vaw tao thai ngâsâ tyh. Ama khih liata hriapazao awpa ta chhao ama vaw tlaichhai kaw tyhpa kha a châ. Châhrasala, Mawhrei khitlâh nata achuhaipa py zy ta biehneituhpazy lâta a pihna khih liata hria awpa ta ei hlupi ahawna ama vaw taopa tawhta vâsâ ta Mawhrei khih liata a vaw hria pazao.

Mt. Kahrie Middle School liata :

A pihna khih Mawhrei khihsawzy ta ama ngiabâhpa nata tlaichhaipa hawhta kô 2006 pa khata a vaw pazao ta, â pazao noh tawhta atanoh taita achuna pachâ peimawh ta; a hnatlâ daihti liata cha class absent leipa ta a hria pazao ly mâ. Khih liata a vaw hria thaoh no ta cha achuna pahâh ngâsâ ta, mohropa Period lia taihta class pazao awpa ta â haw pâ ngâ kaw tyh ei.

Py 7 – na achuna tawhta First Division eima hnei pathao haw :

Siku hawti nah Board a Exam awpa nah zy kha a O liata a saipa ta Free Tution pie pata a zo-vâ ta âmâ riepâ tyh. Châ âmâ vao awpa Note phakawpa taopa tyh ta, Subject to kha a mokhei pâ lymâ tyh ei. Pahnotheina rakhapa tawhta eima khih Siku âduah tawhta Py Sarina (Class – VII) sâkhana (First Division) liata eima hlao tua chai kô a châ. Manôh pathôh (3) zy ta First Division lia a hlao ei ta, manôh papangawh (5) ta Second Division, ahropa nah zydua Third Division lia a hlao pata Siku hawti nah zydua ta hlaotlohna ama vaw hmô khai. Mawhrei saw achuhaipazy châta cha khaina rohna kawpa nata hmasiena lai kawpa a châ.

Siku Hawti kyhpachâpa :

Puhpa B. Zahmô he Siku hawti kyhpachâna a hnei kawpa châ ta, kha daihti no kha keimo chhao Py palihna (Class – 1V) achuhai pita, eima viasa nah Siku a bâsai ha pa zy hleikhô ta, Siku hawti hropa achuna a bâhsai hahpazy kha ano pôhpa tlai ta ama O lâ pangai laih pata, “Khazia maw atanoh Siku na vaw kiah vei? Khazia na bâh sai haw?” tahpa ta a charei lai tyh ei. Ama rairunazy a theina hawhta a pathlâ khei lai tyh ei ta, achuna pazao awpa ta thata pasyunazy hnei laih ta, ama nôpaw nah zy hnohta chhao ama saw nah zy achuna pazaosa hei awpa ta â haw pa laih ngâ kaw tyh ei. Thokhapa nah zy cha rei a ngiahpa ta achuna ama vaw pazao pathi hôlô hra. Kha nah zy kha atahmâ cha B.A., M.A. zy chhao ama vaw y pathao haw!

Class Room chhôh liata Pachutuh phapa :

Achuna he châbu chhôh liata achuna ngâlâ he avaw daih khaoleipa ta, achuna bu khôtholâ ta hmo hlupi achu awpa avaw hlu ngâsa. He vâta Formal Education, Non Formal Education zy avaw yna chhâpa chhao a châ ngyu aw. Anô heta a Siku hawti zy hnohta Encouragement nata Career Awarness thata vaw pie tyh ta, ydâh hrozie angiapa (Etiquettes & manners) zy hleikhô ta mohropa sadôh liata thothei zy a hneituhpa pasaina lei pata nama nie awpa châ vei, tahpa taihta a vaw pachu tyh ei.

A hnatlâ no nata khih liata a y no ta Class he absent beih leipa ta, Textbook syllabus chhao ei no zy ama revise hmâ tyh. Class note piena kyh lia chhaota â saomâ kaw ta, a tiama thei ngâsâ.

All Subjects pachutuhpa a châ :

Middle School tawhta cha English thai ta palie thaipa ngâlâh he a vaw daih khao leipa ta. Arts line – B.A., M.A. zy châpa chhaota Science nata Mathematics subject he eima raih a ru khei kaw sai tyh. Châhrasala, ano cha pahnie kawpa ta he Subject sânoh pa nah zy he a la thei khai tyhpa kha a châ.

English subject he a pachu chai tyhpa châ ta, kei chhao Py  5 – 7 taita ano pachuna liata ei vaw padi hmâ ha hra. English pachutuhpa liata cha ano hawhta a special pa he High School, Higher nata College ei vaw patlona  tai chhao kha vaw dao mâh va na. Kha daihti no ta English Vocabulary miah a pavaosapa kha atanoh taita eima peimawhpa nata hmâ chaipa a châ.

English subject pachutuhpa liata cha keima châta No.1 ei ta ngâh. Ano hawhta sasihngiepa (sincere) nata kyhpachâna ta pachuna maniah a piepa kha ama sôh ngâsâ ba.

Châna liata ngâchhihpa pachutuhpa :

SSA  mohôha ry liata Village Education Committee (VEC) kha pachutuhpa hry tawhta atlyhpa châ tyh ta, ano he Secretary a châ. Nga achhih kaw ta, phusa kyh liata chyhsa âdo ngâsâpa a châ. A hmia lâta beichhotuhpa hlao nata Siku hati nah zy niedo awpa Sawkha ta a taopa dâh hawhta âdo kawpa ta a hmâh pathao ly mâ.

Ei kha cha Siaha liata Mid-day Meal chhaichhi za la ta, khichhô liata Auto Rickshaw mâ chhao hmahta ano hlao tawhta a pie khai. Khih kaw tlôkhei heih ta, a chhôhkha nahta MIMI cha a sawnahzy châta khiah ma a kaw phaoh, tah ei ta mydi ta MIMI case liata sâthôh cha vaw la pathlei ha ei ta, ano cha a pahno nahta thata tlai ta paphôh ta, MIMI kha daoh lia kei chaleisa ta, a thô lilaw ha heih ama tah.

Pachutuhpa Discipline phapa a châ :

Pachutuhpa ta liahsa a viahpakao Kamis nata chaopasyh (smart pant), pheiky (smart shoe) chhaota â za ngiapa cha liasa a dua ha pita, “Good Morning Sir,” tah pita eima vaw wish tyhpa cha Siku hawti zy châta thapawh â chhih ngâsa tyh. Class room liata khodâh hawta apakyh pata discussion maniah hnei khei ta, eima pahnoleipa nata thaileipazy kho dâh hawhta maniah a chhopasia lymâ tyh. Siku hawti zy biehropa reih maniah pasaih bei vei.

Ano class room liata maniah a chhoh tyhpa châ, “Ei Student khatlu ta a thai theileipa chhaota, kyhpachâna ta eima pachu hnolo khiahtala, ama thai thei thlâh ha na,” a tah tyh.

A viasa nata hrialâhpazy hnohta a bierei tyhpa sâkhah ama rei pachhuah tyhpa cha, “Pachutuhpazy pi he Siku hwati châta Role Model châ pita, eima hrozie nata a pielyuzie hleikhô ta eimâ tobina chysia chhao a phachaipa eima tao tyh awpa na a châ” a tah tyh.

A pahralâhpa chhôkhazy hnohta he hawta avaw reih tyh, “He ei raih he zah kaw na ta, Abeipa ta ei ngiatlâh liata eina pavaosapa, ei nietluana châta, hmohropa ta eina pabua awpa nata eina pakhâ awpa châ leipa ta, pasai hra vana. A daihti ta liata Siku ao ei tlô awpa nata regular kaw pata class liata ei ngia awpa châ ta. Ei student zy he ei saw hawhta ei mopa châ ei ta, kyhpachâna ta ei theina, thaina zydua ei papua awpa na a châ,” a ta tyh.

Ei pasâhsa kawna kao nanopa liata :

Hmiapahno beileipa nata khihropa ahyrai, achuna kyh liata chyhsa tha pathyu kawpa nata achuna kyh reih paphasapa, ahy saw rai ta hlaotlohna vaw to/ hmô ei sala â lykhei dâh he chhôkha sanawhpa nata pananona hnei beih vei. A chhôkha liata achuna kyh vâta phusa pahryupa he a pasaih ngâsâ. Sanawh chhôkha, viasa, khikha saw achuna kyh liata tha pathyu ta, atheina hawhta a papua khei lyma tyh ei.

Eima khitlâh tawhta hlaotlohna a hmôpa chyhsa ama vaw y nahta âly zie he reitheipa châ tyh vei. Mohropa tha pathyu ta, thapatlôpa he a hmo kho chaipa sâkhah a châ.

Atanoh daihti liata he hawhpa chyhsa he, he hlâta â ki viapa ta roh thai aw sala ei vaw tah ngaita kaw.Tlolei kawna chô ta nata â ki chochâ lei kawna chô ta ei thaina rakha ei vaw roh.

Atanoh taihta, anô he eima pachutuhpa SIR a châ tyh, tahpa reih awpa ta,zakhei bei leipa natah, anô chhaota ei student parohpa kha a châ tyh, tahpa eina zakhei  hraw vâma ?

Mohropa châta pachutuhpa phapa ta ama rei leipa nata pasâhsa tlâh a châ leipa chhao ta, kei châta la atanoh taihta Pachutuh phapa nata pasâhsa achhipa pachutuhpa a châ ngâthlâh.

Pachutuh phapa châ pazi lymâ awpa ta, khokheina ei hlâ.

~ Pachutuhpa raih he rai zachhipa châ ta, hawti hluhpi lâthlô dopa nata doleipa liata a chhithatuhpa ama châ pa vâta kyhpachâna hmeiseihpa ta ama chakao awpa he ama tao tuachai awpa hmo peimawh kawpa a châ.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *